Τα εθνικιστικά κόμματα της Ευρώπης εξετάζουν το ενδεχόμενο να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να κατέβουν ως ένα κοινό μπλοκ στις ευρωεκλογές. Οι συμμαχίες, οι διαφωνίες και το πρόβλημα των εδρών. Τα κράτη... τζόκερ.
Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποτελούν σε γενικές γραμμές δευτερεύον θέμα για τις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, η άνοδος των εθνικιστικών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη και η επιθυμία τους να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να αντιστρέψουν τη διαδικασία ενοποίησης της Ευρώπης φαίνεται πιθανό να μετατρέψει τις ευρωεκλογές του 2014 σε ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά γεγονότα της χρονιάς στην Ευρώπη.
Πρόσφατα, η ηγέτις του γαλλικού ευρωσκεπτικιστικού κόμματος του Εθνικού Μετώπου, Μαρίν Λε Πεν, είχε συνάντηση με αξιωματούχους με το Αυστριακό Κόμμα της Ελευθερίας, το οποίο τάσσεται κατά της μετανάστευσης, και ανακοίνωσε ότι πολλά εθνικιστικά κόμματα στην Ευρώπη ενδέχεται να κάνουν κοινή προεκλογική εκστρατεία εν όψει των ευρωεκλογών του Μαΐου. Το 2010, τα δύο κόμματα ίδρυσαν την Ευρωπαϊκή Συμμαχία για την Ελευθερία, έναν σύνδεσμο εθνικιστικών κομμάτων, στον οποίο περιλαμβάνονται το βελγικό Βλάαμς Μπέλανγκ, οι Σουηδοί Δημοκράτες και το ολλανδικό Κόμμα για την Ελευθερία. Αν και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει αναγνωρίσει επισήμως το πανευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα από το 2011, τα μέλη του σπανίως έχουν κάνει κοινή εκστρατεία.
Αν και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι ο μοναδικός διεθνής οργανισμός με μέλη που εκλέγονται απευθείας από τον γενικό πληθυσμό, οι Ευρωπαίοι συμμετέχουν με αδιαφορία στις εκλογές. Η συμμετοχή στις εκλογές αυτές είναι γενικά χαμηλή (το 2009, μόνο 4 στους 10 πήγαν να ψηφίσουν) και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο κόσμος συχνά δεν κατανοεί τον ρόλο του θεσμού αυτού. Οι προεκλογικές εκστρατείες για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συχνά επικεντρώνονται σε τοπικά ζητήματα και οι υποψήφιοι γενικά δεν έχουν πανευρωπαϊκή ατζέντα. Ωστόσο, οι εκλογές για το Ευρωκοινοβούλιο έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία τα τελευταία χρόνια, καθώς ο θεσμός αυτός έχει πάρει μεγαλύτερες εξουσίες.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο γεννήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ως συμβουλευτικό σώμα βουλευτών από τα εθνικά κοινοβούλια των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, της πρώτης υπερεθνικής συμφωνίας στην Ευρώπη. Το 1979 τα μέλη του εκλέχθηκαν απευθείας από τον γενικό πληθυσμό για πρώτη φορά, σε μια προσπάθεια να δοθεί μεγαλύτερη δημοκρατική ευθύνη στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και να δημιουργηθεί μια πανευρωπαϊκή αίσθηση του ανήκειν στους Ευρωπαίους ψηφοφόρους.
Το 2009, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέκτησε ενισχυμένες εξουσίες σχεδόν σε όλους τους τομείς της πολιτικής της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένων της επίβλεψης του προϋπολογισμού και της δυνατότητας να διορίζει τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Έκτοτε, το Ευρωκοινοβούλιο έχει λειτουργήσει ως νομοθετικό σώμα με παρόμοιες εξουσίες με αυτές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το οποίο εκπροσωπεί τις εθνικές κυβερνήσεις των μελών της Ε.Ε. Αυτό σημαίνει πως οι περισσότερες πολιτικές της Ε.Ε. σήμερα χρειάζονται έγκριση από το Ευρωκοινοβούλιο για να εφαρμοστούν.
Συνεπώς, ένα ευμέγεθες μπλοκ εθνικιστικών κομμάτων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα μπορούσε ουσιαστικά να υπονομεύσει ή ακόμα και να παγώσει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στην Ε.Ε. Η οικονομική κρίση στην Ευρώπη έχει ανοίξει την πόρτα για αύξηση της δημοφιλίας τέτοιων κομμάτων, τα οποία γενικά απορρίπτουν πτυχές-κλειδιά της ευρωπαϊκής ενοποίησης, όπως είναι για παράδειγμα η ελεύθερη κίνηση ανθρώπων εντός του μπλοκ και η χρήση του κοινού νομίσματος. Πιστεύουν πως η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υπονομεύσει σοβαρά την εθνική κυριαρχία των κρατών μελών και πως η διαδικασία ενοποίησης πρέπει να αντιστραφεί.
Ωστόσο, για τα κόμματα αυτά, το ότι διαθέτουν παρόμοια ατζέντα δεν θα οδηγήσει αυτόματα σε μια λειτουργική συμμαχία. Με άλλα λόγια, ενώ τα εθνικιστικά κόμματα μπορεί να μισούν την Ευρωπαϊκή Ένωση, την ίδια ώρα μπορεί να μην τρέφουν συμπάθεια το ένα για το άλλο. Για παράδειγμα, το βρετανικό Κόμμα της Ανεξαρτησίας έχει αποστασιοποιηθεί από παρόμοια κόμματα αλλού στην Ευρώπη, και κυρίως από το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας.
Υπάρχει επίσης και ένα... μαθηματικό πρόβλημα: Οι έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατανέμονται ανάλογα με τον πληθυσμό της κάθε χώρας. Ένας συνασπισμός εθνικιστικών κομμάτων σε πυκνοκατοικημένες χώρες όπως η Γαλλία και η Ολλανδία θα μπορούσε να κερδίσει έναν σημαντικό αριθμό εδρών στο Ευρωκοινοβούλιο. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Συμμαχία για την Ελευθερία πιθανότατα θα χρειαζόταν περισσότερα μέλη για να αποκτήσει πραγματική βαρύτητα. Στη Γερμανία και την Ισπανία, την πρώτη και την πέμπτη σε πληθυσμό χώρα της Ε.Ε. αντίστοιχα, τα εθνικιστικά κόμματα είναι αδύναμα.
Ως αποτέλεσμα, η Βρετανία και η Ιταλία -η τρίτη και η τέταρτη πιο πυκνοκατοικημένη χώρα της Ε,Ε.- είναι οι «τζόκερ» των εκλογών του 2014. Το βρετανικό Κόμμα της Ανεξαρτησίας απορρίπτει την ευρωπαϊκή ενοποίηση, όμως έχει ψυχρές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Συμμαχία για την Ελευθερία. Στην Ιταλία, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων επικρίνει τις εγχώριες ελίτ, όμως έχει υποβαθμίσει την αντιευρωπαϊκή ρητορική του.
Κατά το παρελθόν, οι δυσκολίες στη διατήρηση κομματικής πειθαρχίας και οι διαφωνίες για τη χάραξη κοινής ατζέντας υπονόμευσαν τις εθνικιστικές συμμαχίες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το 2014, υπάρχουν δύο πτυχές που θα αλλάξουν: Πρώτον, τα κόμματα αυτά είναι πιθανό να εμφανίσουν πρωτοφανείς εκλογικές επιτυχίες, τουλάχιστον σε κάποιες χώρες. Δεύτερον, θα αποτελούν μέρος μιας ιδιαίτερα ισχυρής βουλής. Τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. θέλησαν να ενισχύσουν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να κερδίσουν τις καρδιές και τον νου των ψηφοφόρων, όμως η οικονομική κρίση θα μπορούσε να δώσει δύναμη σε κόμματα που απορρίπτουν τα ίδια τα θεμέλια του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Αν αυτά τα κόμματα καταφέρουν να ξεπεράσουν τις διαφορές τους και να συμφωνήσουν σε μια κοινή ατζέντα, τότε θα έχουν μεγάλες πιθανότητες να αμφισβητήσουν την κυριαρχία των παραδοσιακών φιλοευρωπαϊκών ελίτ και να μπλοκάρουν την περαιτέρω ενοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πρόσφατα, η ηγέτις του γαλλικού ευρωσκεπτικιστικού κόμματος του Εθνικού Μετώπου, Μαρίν Λε Πεν, είχε συνάντηση με αξιωματούχους με το Αυστριακό Κόμμα της Ελευθερίας, το οποίο τάσσεται κατά της μετανάστευσης, και ανακοίνωσε ότι πολλά εθνικιστικά κόμματα στην Ευρώπη ενδέχεται να κάνουν κοινή προεκλογική εκστρατεία εν όψει των ευρωεκλογών του Μαΐου. Το 2010, τα δύο κόμματα ίδρυσαν την Ευρωπαϊκή Συμμαχία για την Ελευθερία, έναν σύνδεσμο εθνικιστικών κομμάτων, στον οποίο περιλαμβάνονται το βελγικό Βλάαμς Μπέλανγκ, οι Σουηδοί Δημοκράτες και το ολλανδικό Κόμμα για την Ελευθερία. Αν και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει αναγνωρίσει επισήμως το πανευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα από το 2011, τα μέλη του σπανίως έχουν κάνει κοινή εκστρατεία.
Αν και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι ο μοναδικός διεθνής οργανισμός με μέλη που εκλέγονται απευθείας από τον γενικό πληθυσμό, οι Ευρωπαίοι συμμετέχουν με αδιαφορία στις εκλογές. Η συμμετοχή στις εκλογές αυτές είναι γενικά χαμηλή (το 2009, μόνο 4 στους 10 πήγαν να ψηφίσουν) και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο κόσμος συχνά δεν κατανοεί τον ρόλο του θεσμού αυτού. Οι προεκλογικές εκστρατείες για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συχνά επικεντρώνονται σε τοπικά ζητήματα και οι υποψήφιοι γενικά δεν έχουν πανευρωπαϊκή ατζέντα. Ωστόσο, οι εκλογές για το Ευρωκοινοβούλιο έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία τα τελευταία χρόνια, καθώς ο θεσμός αυτός έχει πάρει μεγαλύτερες εξουσίες.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο γεννήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ως συμβουλευτικό σώμα βουλευτών από τα εθνικά κοινοβούλια των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, της πρώτης υπερεθνικής συμφωνίας στην Ευρώπη. Το 1979 τα μέλη του εκλέχθηκαν απευθείας από τον γενικό πληθυσμό για πρώτη φορά, σε μια προσπάθεια να δοθεί μεγαλύτερη δημοκρατική ευθύνη στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και να δημιουργηθεί μια πανευρωπαϊκή αίσθηση του ανήκειν στους Ευρωπαίους ψηφοφόρους.
Το 2009, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέκτησε ενισχυμένες εξουσίες σχεδόν σε όλους τους τομείς της πολιτικής της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένων της επίβλεψης του προϋπολογισμού και της δυνατότητας να διορίζει τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Έκτοτε, το Ευρωκοινοβούλιο έχει λειτουργήσει ως νομοθετικό σώμα με παρόμοιες εξουσίες με αυτές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το οποίο εκπροσωπεί τις εθνικές κυβερνήσεις των μελών της Ε.Ε. Αυτό σημαίνει πως οι περισσότερες πολιτικές της Ε.Ε. σήμερα χρειάζονται έγκριση από το Ευρωκοινοβούλιο για να εφαρμοστούν.
Συνεπώς, ένα ευμέγεθες μπλοκ εθνικιστικών κομμάτων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα μπορούσε ουσιαστικά να υπονομεύσει ή ακόμα και να παγώσει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στην Ε.Ε. Η οικονομική κρίση στην Ευρώπη έχει ανοίξει την πόρτα για αύξηση της δημοφιλίας τέτοιων κομμάτων, τα οποία γενικά απορρίπτουν πτυχές-κλειδιά της ευρωπαϊκής ενοποίησης, όπως είναι για παράδειγμα η ελεύθερη κίνηση ανθρώπων εντός του μπλοκ και η χρήση του κοινού νομίσματος. Πιστεύουν πως η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υπονομεύσει σοβαρά την εθνική κυριαρχία των κρατών μελών και πως η διαδικασία ενοποίησης πρέπει να αντιστραφεί.
Ωστόσο, για τα κόμματα αυτά, το ότι διαθέτουν παρόμοια ατζέντα δεν θα οδηγήσει αυτόματα σε μια λειτουργική συμμαχία. Με άλλα λόγια, ενώ τα εθνικιστικά κόμματα μπορεί να μισούν την Ευρωπαϊκή Ένωση, την ίδια ώρα μπορεί να μην τρέφουν συμπάθεια το ένα για το άλλο. Για παράδειγμα, το βρετανικό Κόμμα της Ανεξαρτησίας έχει αποστασιοποιηθεί από παρόμοια κόμματα αλλού στην Ευρώπη, και κυρίως από το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας.
Υπάρχει επίσης και ένα... μαθηματικό πρόβλημα: Οι έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατανέμονται ανάλογα με τον πληθυσμό της κάθε χώρας. Ένας συνασπισμός εθνικιστικών κομμάτων σε πυκνοκατοικημένες χώρες όπως η Γαλλία και η Ολλανδία θα μπορούσε να κερδίσει έναν σημαντικό αριθμό εδρών στο Ευρωκοινοβούλιο. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Συμμαχία για την Ελευθερία πιθανότατα θα χρειαζόταν περισσότερα μέλη για να αποκτήσει πραγματική βαρύτητα. Στη Γερμανία και την Ισπανία, την πρώτη και την πέμπτη σε πληθυσμό χώρα της Ε.Ε. αντίστοιχα, τα εθνικιστικά κόμματα είναι αδύναμα.
Ως αποτέλεσμα, η Βρετανία και η Ιταλία -η τρίτη και η τέταρτη πιο πυκνοκατοικημένη χώρα της Ε,Ε.- είναι οι «τζόκερ» των εκλογών του 2014. Το βρετανικό Κόμμα της Ανεξαρτησίας απορρίπτει την ευρωπαϊκή ενοποίηση, όμως έχει ψυχρές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Συμμαχία για την Ελευθερία. Στην Ιταλία, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων επικρίνει τις εγχώριες ελίτ, όμως έχει υποβαθμίσει την αντιευρωπαϊκή ρητορική του.
Κατά το παρελθόν, οι δυσκολίες στη διατήρηση κομματικής πειθαρχίας και οι διαφωνίες για τη χάραξη κοινής ατζέντας υπονόμευσαν τις εθνικιστικές συμμαχίες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το 2014, υπάρχουν δύο πτυχές που θα αλλάξουν: Πρώτον, τα κόμματα αυτά είναι πιθανό να εμφανίσουν πρωτοφανείς εκλογικές επιτυχίες, τουλάχιστον σε κάποιες χώρες. Δεύτερον, θα αποτελούν μέρος μιας ιδιαίτερα ισχυρής βουλής. Τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. θέλησαν να ενισχύσουν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να κερδίσουν τις καρδιές και τον νου των ψηφοφόρων, όμως η οικονομική κρίση θα μπορούσε να δώσει δύναμη σε κόμματα που απορρίπτουν τα ίδια τα θεμέλια του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Αν αυτά τα κόμματα καταφέρουν να ξεπεράσουν τις διαφορές τους και να συμφωνήσουν σε μια κοινή ατζέντα, τότε θα έχουν μεγάλες πιθανότητες να αμφισβητήσουν την κυριαρχία των παραδοσιακών φιλοευρωπαϊκών ελίτ και να μπλοκάρουν την περαιτέρω ενοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
EYRO2day
