Ο Β ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ
ΠΟΛΕΜΟΣ
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Ως γνωστόν στη Θεσσαλονίκη είχαν στρατονιστεί 1300
(κατ' άλλους 1500) Βούλγαροι. Αρχηγός τους ήταν ένας συνταγματάρχης, αλλά
ουσιαστικά την αρχηγεία την είχε ο αντιπροσωπεύων την Βουλγαρικήν Κυβέρνησιν
στρατηγός με το κακόηχο και δυσαρμονικό όνομα Χασσαψήεφ.
Όπως
βεβαιούται εξ αυθεντικωτάτης πηγής, ότι την προηγηθείσαν εβδομάδα ο
στρατηγός Χασσαψήεφ, συγκαλέσας τους αξιωματικούς του, τους ανήγγειλεν
ότι ο πόλεμος ήτο άφευκτος, αφού δε ανέπτυξεν εις αυτούς το σχέδιον της δράσεως
των εν Θεσσαλονίκη, προσέθεσεν ότι, εάν επεθύμουν να απέλθουν και να μεταβούν
εις το Αρχηγείον, ήτο έτοιμος να τους δώση φύλλα πορείας προς
τούτο. Εάν όμως απεφάσιζον να παραμείνουν και να αντιτάξουν αντίστασιν, τους
ύπέσχετο ότι εντός εννέα ωρών ο Βουλγαρικός στρατός θα εισήρχετο εις την θεσσαλονίκην.
Με
τοιούτον θρίαμβον προ οφθαλμών, δεν ήτο δυνατόν να προβληθή αντίστασις εις την
γενομένην πρόσκλησιν όπως μείνουν και πολεμήσουν.
Διάφορα
πειστήρια έγγραφα, ανακαλυφθέντα ακολούθως εν τοις αρχείοις του εν Θεσσαλονίκη
Βουλγαρικού αρχηγείου, καταδεικνύουν ότι οι Βούλγαροι παρεσκεύαζον γενικήν
επίθεσιν κατά της Θεσσαλονίκης διά την Τετάρτην, 19 Ιουνίου (2 Ιουλίου). Γι'
αυτό ο στρατηγός Χασσαψήεφ εγκατέλειψε την πόλιν από της Δευτέρας 17)30
Ιουνίου. Υπετίθετο ότι θα εδίδετο εις την φρουράν 24ωρος προθεσμία όπως
εγκατάλειψη την πόλιν. Θα παρίστατο, εν συνεχεία δε, ανάγκη να αντιταχθή
πολύωρος αντίστασις προ της ενάρξεως των εχθροπραξιών μέχρις ότου οι σύντροφοι
των θα έφθανον φέροντες ανηρτημένα από της στρατιωτικής των ζώνης τα κρανία των
Ελλήνων στρατιωτών.
Τα
πράγματα όμως εξελιχθηκαν τελείως διαφορετικά από τα όνειρα των Βουλγάρων:
Έτσι
λοιπόν μόλις άρχισαν οι εχθροπραξίες και για την ακρίβεια την 17)30 Ιουνίου,
ώρα 4.40' μ.μ., ο διοικών τα εν Θεσσαλονίκη Ελληνικά στρατεύματα στρατηγός
απηύθυνε προς τον συνταγματάρχην του Βουλγαρικού τάγματος το επόμενο
τελεσίγραφο :
|
Εν Θεσσαλονίκη, 17)30
Ιουνίου 1914 ώρα 4.40' μ.μ.
Επειδή ο Βουλγαρικός
στρατός έκαμεν ήδη έναρξιν εχθροπραξιών κατά των στρατευμάτων μας, λαμβάνω
την τιμήν να ζητήσω παρ' υμών, όπως εγκαταλείψητε την πόλιν της θεσσαλονίκης
εντός μιας ώρας από της λήψεως της επιστολής ταύτης. Τα όπλα των ανδρών σας
θα παραδοθούν εις αξιωματικούς ορισθησομένους επί τούτω, οι αξιωματικοί σας
δύνανται να διατηρήσουν τα ξίφη των. Ειδική αμαξοστοιχία θα μεταφέρει τα
στρατεύματα σας εις τας προφυλακάς μας, θα ληφθώσι δε μέτρα διά την ασφάλειάν
των.
Μετά την πάροδον της ώδε
τασσομένης προθεσμίας θα αναγκασθώ, προς μεγίστην λύπην μου, να δώσω
διαταγάς, όπως τα στρατεύματα σας θεωρηθώσιν ως εχθρικά και οι άνδρες μου
συμπεριφερθώσι προς αυτά αναλόγως.
Στρατηγός ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΚΑΛΛΑΡΗΣ
|
Ο Στρατηγός Κων/νος
Καλλάρης
|
Η ως
άνω παρασχεθείσα προθεσμία παρετάθη ακολούθως επί μίαν ακόμη ώραν. τη αίτησει,
του Γάλλου προξένου, ο οποίος ήλπιζε να πείση τον Βούλγαρον αρχηγόν να
εγκατάλειψη την πόλιν. Αι προσπάθειαι εν τούτοις του κ. Jousselin απέβησαν
μάταιαι, διότι, ενώ πάσα στιγμή ήτο πολύτιμος διά την Βουλγαρικήν φρουράν, δεν
εφαίνετο αύτη καθόλου διατεθειμένη να αποδεχθή την Ελληνικήν προσφοράν περί
ασφαλούς μεταφοράς της εις τας ιδίας της γραμμάς. Το σχέδιον της δράσεως των
ήτο επιμελώς προδιαγεγραμμένων, προθύμως δε εδέχθησαν οι εν Θεσσαλονίκη
Βούλγαροι να υποστώσι τον κίνδυνον της αμύνης των θέσεων των επί ολίγας ακόμη
ώρας.
Οι
Βούλγαροι είχον εγκαθιδρυθή εις εξι διάφορα σημεία εν τη πόλει, έκαστον των
οποίων οι Έλληνες είχον περικυκλώσει δι' ισχυρών αποσπασμάτων στρατού,
καταστήσαντες τοιουτοτρόπως αδύνατον πάσαν διαφυγήν του εχθρού. Κατά της κυρίας
Βουλγαρικής θέσεως, εγκατεστημένης εις την λεωφόρον Χαμιδιέ, (αργότερα Λεωφόρος
Βασιλίσης Σοφίας και σήμερα Εθνικής Αμύνης) οι Έλληνες έρριπτον βροχήν σφαιρών
από των απέναντι οικιών, ενώ από των ταχυβόλων, τα όποια είχον τοποθετηθή επί
της κορυφής του περίφημου Λευκού Πύργου, φονική χάλαζα μολύβδου σάρωνε κατά
ορισμένα χρονικά διαστήματα την οδόν. Εις Βούλγαρος σκοπός ίστατο ευθυτενής εις
την θέσιν του μέχρις ότου μία ευστόχως ριφθείσα σφαίρα τον εξάπλωσεν επί του
εδάφους, ολίγον δε κατ' ολίγον οι αμυνόμενοι εξαναγκάσθησαν να ζητήσουν
καταφύγιον εις τα υπόγεια.
Εις το
Ταχυδρομείον εμάχοντο κατά των Κρητών, οι οποίοι τους εκτύπων εκ των κάτω, ενώ
βόμβαι ριπτόμεναι άνωθεν εσκόρπιζον μεταξύ αυτών τον θάνατον. Εν τέλει η
αντίστασις κατέστη πραγματική αυτοκτονία.
|
|
Φωτογραφία της Θεσσαλονίκης του 1912-13
|
Εις τας
παρά το παλαιόν τέμενος της Αγ. Σοφίας οικίας υπέστησαν την επίθεσιν μέχρις
ότου τα γυψώματα είχον γείνει διάτρητα εκ των σφαιρών και οι τοίχοι είχον
διαρραγή από της οροφής εκ των οβίδων.
Εντός
αυτού του τεμένους η προδοτική κακοπιστία κηλίδωσε την Βουλγαρικήν δράσιν,
διότι τέσσερεις Βούλγαροι στρατιώται μαχόμενοι εκεί ύψωσαν λευκήν σημαίαν,
σκοπούντες δήθεν να παραδοθώσιν, ακολούθως όμως πυροβόλησαν κατά των
επερχομένων Κρητών χωροφυλάκων, φονεύσαντες τρεις εκ των γενναίων νησιωτών. Τότε
οι χωροφύλακες ώρμησαν κατά του κτιρίου, οι είκοσι δε Βούλγαροι, οίτινες
απέμενον εντός αυτού αμυνόμενοι, επλήρωσαν τα αντίποινα της κακοπιστίας των.
Δι' όλης
της νυκτός τυφεκοβολισμοί, οβίδες και βόμβαι έπαιξαν τον ρόλον των εις την
κατάπαυσιν της αντιστάσεως, το εν μετά το άλλο τα Βουλγαρικά οχυρώματα
παρεδόθησαν, οι δε Βούλγαροι,εγκαταλείψαντες τους νεκρούς εντός των ερειπίων,
ώδηγήθησαν αιχμάλωτοι εις τα Ελληνικά μεταγωγικά.
Οι άνδρες,
εγκαταλειφθέντες από του στρατηγού και των αξιωματικών των, εστάθησαν στερεώς
εις τας θέσεις των, καταδείξαντες γενναιότητα τοσούτο μάλλον αξιέπαινον όσω
εμάχοντο χωρίς καμμίαν ελπίδα επιτυχίας.
Αι ολικαί
απώλειαι ήσαν 31 Βούλγαροι και 33 Έλληνες νεκροί και τραυματίαι.
Διά
της εν θεσσαλονίκη μάχης επετεύχθησαν δύο επιθυμητοί στρατιωτικοί σκοποί:
Πρώτον, απηλλάγη ή πόλις τών Βουλγάρων και, δεύτερον, αφέθη ελευθέρα ή 2α
Ελληνική μεραρχία όπως δράση εις τά σύνορα. Επιπροσθέτως, τό έπεισόδιον
εξυπηρέτησε καΐ ένα άλλον σκοπόν: δικαιολόγησε τήν σύλληψιν των Βουλγάρων
κομιτατζήδων και τήν διεξαγωγήν ευρείας και επιμελούς κατ' οίκον έρεύνης εις
τας έν τη πόλει Βουλγαρικάς οίκογενείας,διάβημα, αναφορικώς προς τό όποιον
θύελλα άγανακτήσεως απελύθη εκ Σόφιας. Η τοιαύτη εξέγερσις είχεν εξ αρχής τόν
λόγον της. Είνε αληθές βεβαίως, ότι αι ένεργηθείσαι κατασχέσεις όπλων,
πολεμεφοδίων, βαμβακοπυρίτιδος καΐ βομβών ήσαν γεγονότα αρκετά ισχυρά καθ'
έαυτά όπως κατασιγάσωσι πάσαν έπίκρισιν, έχρειάζετο όμως προφανώς μία
απροκάλυπτος εχθρική έκδήλωσις όπως πεισθή η Ευρώπη ότι τα μέτρα, εις τα όποια
προσέφυγον οι Έλληνες όπως καταστείλωσι τας έχθρικάς παρασκευάς, αι οποίαι
έγίνοντο ύπ' αυτήν τήν μύτην των, ήσαν κάτι περισσότερον από απλά κατασταλτικά
μέτρα, προκληθέντα έξ έχθροπαθούς πείσματος, κατηυθύνοντο δέ κατά υπηκόου
στοιχείου, το όποιον, τάχα, δεν επόθει τίποτε άλλο ειμή τό δικαίωμα να ζη εν
ειρήνη και ησυχία υπό την σημαίαν συμμάχου κράτους.
Εξεταζομένου του εν Θεσσαλονίκη επεισοδίου καθ' εαυτό, πρέπει να λεχθή ότι αι
Ελληνικαί αρχαί εξετέλεσαν το έργον των πολύ επιτυχώς. Η δημοσία τάξις
διετηρήθη ασάλευτος, πάσα δε προσπάθεια κατεβλήθη όπως πεισθή ο εχθρός εις
παράδοσιν.
Διαρκούσης
της συμπλοκής, Έλληνες, ομιλούντες Βουλγαρικά, προσήγγιζον κατά διαλείμματα,
επί κινδύνω της ζωής των, προς τα οικήματα, όπου ήτο πολιορκημένος ο εχθρός,
και παρεκάλουν τους εγκλείστους να μη θυσιασθούν αδίκως. Άλλ' η απάντησις, την
οποίαν ελάμβανον, ήτο : «Τι μπορούμεν να κάμωμεν; Οι αξιωματικοί μας μας
αφήκαν, αφού μας έδωκαν διαταγάς να αντιστώμεν μέχρι τέλους, ως εκ τούτου
είμεθα υποχρεωμένοι να πολεμήσωμεν».
Οι αξιωματικοί, τρέφοντες
ολιγωτέραν των ανδρών των πεποίθησιν εις την ικανότητα του στρατηγού των όπως
επιστρέψη εις θεσσαλονίκην εντός των υπεσχημένων εννέα ωρών, συναθροίστηκαν
άπαντες εντός μιας οικίας, εκ της οποίας κατώρθωσαν μερικοί, φορέσαντες
γυναικεία φορέματα, να διαφύγουν, οι λοιποί παρεδόθησαν. Μεταξύ των νεκρών και
τραυματιών δεν υπήρχε κανείς αξιωματικός!
