Πογκρόμ του Κάμπελ, 1931: Ο ξεσηκωμός των προσφύγων της Θεσσαλονίκης εναντίον των εβραίων.

Την δεκαετία του 1930, σε ολόκληρη την Ευρώπη αναζωπυρώνει ένα μεγάλο κύμα αντισημιτισμού. Από τα πρώτα χρόνια συνύπαρξης ευρωπαίων και εβραίων, οι ευρωπαίοι δεν μπόρεσαν να ενσωματώσουν τους εβραίους στις πολιτισμένες κοινωνίες τους, μιας και οι τελευταίοι διέφεραν πολιτιστικά και πολιτισμικά.

Οι ανθρωποθυσίες Χριστιανων, η τοκογλυφία, οι τριτοκοσμικές συνθήκες διαβίωσης (παρά τον πλούτο που συγκέντρωναν) και ο «ιδιαίτερος» τρόπος ζωής των εβραίων, δημιουργούσε ένα κλίμα απέχθειας από τη φυλή που γέννησε τον πολιτισμό.

Ο αντισημιτισμός φαίνεται έντονα στην ευρωπαϊκή τέχνη και τους ευρωπαίους λογοτέχνες (αδερφοί Γριμ, Σαίξπηρ, Βάγκνερ κ.α.), αλλά και στον λαό που απαιτούσε από τους ηγέτες του την κάθαρση από αυτά τα μιάσματα (με αποκορύφωμα τον διωγμό από τον βασιλιά Φερδινάνδο της Ισπανίας το 1492).

Στην Ελλάδα, ο ιουδαϊσμός αποτελούσε ανέκαθεν την φυσική αντίθεση του ελληνισμού.

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία φιλοξένησε τους εβραίους της Ισπανίας, και γενικά φρόντισε να παραχωρεί στο ιουδαϊκό στοιχείο πολλά προνόμια σε όλη την επικράτεια της αυτοκρατορίας. Η Θεσσαλονίκη (η πόλη με τον μεγαλύτερο εβραϊκό πληθυσμό) αποτελούσε συχνά το πεδίο μάχης ανάμεσα σε αυτές τις δύο εθνότητες.

Η προκλητικότητα και ο ανθελληνισμός των εβραίων συχνά οδηγούσε σε ακρότητες με αποκορύφωμα το πογκρόμ του Κάμπελ το 1931.

Ας δούμε τα γεγονότα με τη σειρά:

Ο σιωνισμός κρύβεται πίσω από πολλά προσωπεία, είτε μασονικά ή κάποιας αδερφότητας, είτε αθλητικά, είτε φιλανθρωπικά. Ένα από αυτά τα προσωπεία είναι και η Μακαμπί.

Η πρώτη Μακαμπί ξεκίνησε από την Κωνσταντινούπολη και έγινε γρήγορα μια διεθνής οργάνωση της εβραϊκής νεολαίας. Στη Θεσσαλονίκη, ο σύλλογος ιδρύθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 1908 σαν Αγκουδά Λεϊταλμούδ Μακκαβί, (ελληνικά: Ιουδαϊκός Γυμναστικός Σύλλογος Μακκαβαίων) όταν η Θεσσαλονίκη ανήκε ακόμα στην Οθωμανική αυτοκρατορία, από τους Η. Αρδίτη, Σ. Φρανσές, Ι. Κοέν, Λ. Σίδες, Ι. Άλβο, Λ. Πίνχας, Α. Ματαρράσο, Μ. Αγοστάρης και Σ. Βενέζια.

Η Μακαμπί, εκτός από αθλητικές δραστηριότητες διατηρούσε χορωδία, διοργάνωνε εκδρομές και γίνονταν σε όποιον επιθυμούσε μαθήματα εβραϊκής γλώσσας και ιστορίας.

Το 1930, η Μακαμπί της Βουλγαρίας γιόρταζε τα 25 χρόνια από την ίδρυσή της. Στον εορτασμό, στη Σόφια, κάλεσαν και συμμετείχαν εκπρόσωποι από όλες τις Μακαμπί του κόσμου. Μεταξύ των κληθέντων, ήταν και ο Γιτσάκ Κοέν, εκπρόσωπος της Μακαμπί Θεσσαλονίκης.

Η εκδήλωση γινόταν ταυτόχρονα με το συνέδριο των βουλγάρων κομιτατζήδων στη Σόφια, οι οποίοι και κάλεσαν την τοπική Μακαμπί και τους φιλοξενούμενούς της, στις εργασίες του συνεδρίου τους.

H Εθνική Παμφοιτητική Ενωση (ΕΠΕ) της Θεσσαλονίκης κυκλοφόρησε φυλλάδια με τα οποία καλούσε τους Θεσσαλονικείς να μποϋκοτάρουν τους Εβραίους της πόλης, παρουσιάζοντάς τους ως ξένα στοιχεία με κερδοσκοπικά ενδιαφέροντα και αντεθνική δράση, αφού συνεργάζονταν με τους κομμουνιστές και με βούλγαρους κομιτατζήδες.

Το απόγευμα της 24ης Ιουνίου 1931, εθνικιστές φοιτητές μέλη της ΕΠΕ πέταξαν προκηρύξεις στα εβραϊκά καταστήματα της συμπρωτεύουσας. Οι εβραίοι της Θεσσαλονίκης αντέδρασαν και συνεπλάκησαν με τους φοιτητές στην περιοχή του Βαρδάρη, στην Ερμού, στη Βενιζέλου και αλλού. Δύο μέλη της ΕΠΕ, ο Εύθυμης Καρπαθούσης και ο Βασίλης Σκουβαλής, συνελήφθησαν από την αστυνομία αλλά αφέθηκαν σύντομα ελεύθεροι μετά από παρέμβαση του διοικητικού συμβουλίου της ΕΠΕ.

Ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις, με επικεφαλής τον αστυνόμο Γαβριλάκη και τον διαμερισματάρχη Γιουλούντρα, κατέλαβαν τα επίκαιρα σημεία της πόλης για να αποτρέψουν την κλιμάκωση των επεισοδίων. Στο γνωστό ζαχαροπλαστείο του Φλόκα απαγόρευσαν στα μέλη της ΕΠΕ να μοιράσουν προκηρύξεις, ενώ ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Βογιατζίδης ανέκρινε τους φοιτητές που συμμετείχαν στη διανομή των φυλλαδίων.

Οι εβραίοι προσπάθησαν να σταματήσουν την κυκλοφορία των προκηρύξεων και νέοι της Μακαμπί συγκρούστηκαν με φοιτητές και εθνικιστές των Τρία Έψιλον (Εθνική Ένωσις Ελλάς) που έσπευσαν να επωφεληθούν από την κατάσταση.

Μόλις ο γενικός διοικητής Μακεδονίας Στυλιανός Γονατάς πληροφορήθηκε τα επεισόδια, διέταξε την κατάσχεση των φυλλαδίων και τη σύλληψη των πρωταιτίων. Εντούτοις, οι εθνικιστές δήλωσαν την πρόθεσή τους να συνεχίσουν τον αγώνα, έχοντας προηγουμένως εξασφαλίσει τη συμπαράσταση των περισσότερων φορέων της πόλης.

Τη νύκτα της 25ης Ιουνίου 1931 μια ομάδα από 200 άνδρες της ΕΠΕ, της ΕΕΕ και εφέδρων αξιωματικών, επιτέθηκε στα γραφεία της Μακαμπί που βρίσκονταν στη διασταύρωση των οδών Καραϊσκάκη και Πραξιτέλους.

Μέσα στα γραφεία της εβραϊκής οργάνωσης βρισκόταν ο πρόεδρος της Μακαμπί Αλμπέρτος Κοέν, ο αντιπρόεδρος Ζακ Ερρέρα, ο γενικός γραμματέας Σιακή Σαλώμ και δέκα ακόμα άτομα. Οι επιτιθέμενοι, αφού εκραύγασαν διάφορες κατηγορίες και συνθήματα όπως "εργάζεσθε προδοτικώς και ήλθαμε να εκδικηθούμε", άρχισαν να σπάζουν πόρτες, γραφεία και παράθυρα.

Ο εμπρησμός του οικήματος αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή από διερχόμενους αστυφύλακες του 2ου Αστυνομικού Τμήματος, ενώ συνελήφθηκαν δύο εθνικιστές εργάτες, οι Νικ. Γιαγκάς και Αριστείδης Αποστόλου, που έλαβαν μέρος στα επεισόδια.

Την Κυριακή 28 Ιουνίου εθνικιστικές ομάδες μαζί με άλλους αγαναχτισμένους έλληνες επιτίθενται στην εβραϊκή συνοικία Νο 6.

Το απόγευμα της 29ης Ιουνίου ένα πλήθος από περίπου 500 - 700 άτομα κατευθύνθηκε προς τον εβραϊκό συνοικισμό κοντά στην προσφυγική συνοικία της Τούμπας, αλλά λίγο πριν φθάσει στον προορισμό του η αστυνομία το σταμάτησε.

Στη συνέχεια κατευθύνθηκε προς τον συνοικισμό του Κάμπελ ενισχυμένο από 2.500-3.000 πολίτες από τις προσφυγικές συνοικίες. Λίγη ώρα πριν από τα μεσάνυκτα εκδηλώθηκε πυρκαγιά στον συνοικισμό. Πρώτα κάηκε το παντοπωλείο του Γιοσέ Βρέζια, μετά το παράπηγμα του Σαλαμών Βεντούρα. Ακολούθησε η συναγωγή, το σχολείο του συνοικισμού, ένα φαρμακείο, το σπίτι του ραβίνου και ιατρού του Κάμπελ, Μηχαήλ Πέσσα.

Η φωτιά επεκτάθηκε και στα άκρα του συνοικισμού, στα αποκαλούμενα "Καναρίνια". Ο πανικός που προκλήθηκε κατέστησε το έργο της κατάσβεσης πολύ δύσκολο, με αποτέλεσμα να αποτεφρωθούν τελικά 20 σπίτια και να μείνουν άστεγοι περίπου 100 Εβραίοι. Το ίδιο βράδυ, στην περιοχή Χαριλάου, καμιά τριανταριά άτομα κατέλαβαν τη συναγωγή.

Το προεδρείο της Μακαμπί κατήγγειλε αργότερα ότι ανάμεσα στους "εμπρηστές" υπήρχαν νέοι των Τρία Εψιλον (Ε.Ε.Ε.), της Αντικομμουνιστικής Οργάνωσης Μακεδονίας - Θράκης και πρόσφυγες των συνοικισμών Τούμπας, Καλαμαριάς και Σέδες.

Έτσι, τελείωσε μία από τις σημαντικότερες ενέργειες των θεσσαλονικέων κατά της ανθελληνικής δράσης των εβραίων «συμπολιτών» τους.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ...ΞΕΣΚΕΠΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΤΑΛΜΟΥΔ: … ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΞΟΛΟΘΡΕΥΟΝΤΑΙ…

ΟΜΑΔΑ ΣΤΟ Facebook