Το συμφωνητικό του Τζουμερκιώτη, στο οποίο αναφέρεται στη πίσω σελίδα ο Άρης. Τίποτα από αυτά που υποσχέθηκαν οι απελευθερωθέντες αξιωματικοί του ΕΛΑΣ δεν τήρησαν. Διέφυγαν στη Θεσσαλία και παρά την υπόσχεσή των εντάχθησαν σε τμήματα του ΕΛΑΣ και έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ στα Τζουμέρκα.
Ο Τζουμερκιώτης δεν δραπέτευσε αλλά αφέθηκε ελεύθερος από τον Ζέρβα, ύστερα από την υπογραφή του παραπάνω συμφωνητικού και την υπόσχεση πως θα πολεμήσει τους Γερμανούς. Υπόσχεση που δεν τήρησε, γιατί δεν πολέμησε τους Γερμανούς όπως δεν πολέμησε και τους Ιταλούς όταν ο Ζέρβας κυριολεκτικά τους ρήμαζε.
Του αναθέσαμε το Λόχο ύστερα από μια δριμεία αλλά συντροφική κριτική γιατί πιστεύαμε ότι περισσότερο υπεύθυνοι για το πολιτικό λάθος ήτανε άλλοι - Ο Ορφέας τους ξέρει και πήρε μέτρα και όχι αυτός. Έπειτα δεν μπορούσε κανένας να του αμφισβητήση ατομική παλικαριά, δράση υπέροχη στην περιοχή του, κύρος κι' εκτίμηση στον κόσμο και τους αντάρτες σημαντικότατο. Πέσαμε έξω όμως. Αργότερα αναγκαστήκαμε να τον τιμωρήσουμε σκληρά. Θα επανέλθουμε πιο κάτω γι' αυτόν,
δ) κέντρον (Παραποτάμιος δρόμος Μεσοχώρας - Νεράιδας και γεφύρια), ο Καβαλάρης με το τμήμα του. Αποστολή των τμημάτων αυτών. Οπωσδήποτε εκκαθάριση χωριών περιοχής από Μεσοχώρας μέχρι Νεράιδας (ήτανε σοβαρότατη αυτή η δουλειά και είχα ξαναγράψει στο Γ.Σ. να ενισχύσει τον Λευτέρη, χωρίς να γίνει τίποτε, άγνωστο ακόμη σε μένα γιατί) και η κατάληψη πάση θυσία του αυχένος Προφήτη Ηλιού, διαβάσεως Νεράιδας - Θεοδωριάνων. Δια της καταλήψεως αυτής και τους Ζερβικούς θάχαμε στο χέρι και εναντίον των Γερμανών θα αντιτασσόμεθα καλύτερα και θα τους επιφέραμε μεγάλες απώλειες, αν δεν κατορθώναμε να τους σταματήσωμε, γιατί θα δρούσαμε και κατά μέτωπο, αλλά κι' απ' τα πλευρά και νώτα απ' τα προγεφυρώματα Μεσούντος - Τετρακώμου που είχαμε διατάξει και πιστεύαμε ότι μέχρι της 30ης θα επραγματοποιείτο. Στις 29-10-43 το βράδυ κινήθηκε το τμήμα Λευτέρη - Τζαβέλλα προς τα υψώματα Παχτουριού -Νεράιδας και τα κατάλαβαν στις 30 το μεσημέρι και τις 30 το βράδυ πήγε η Σχολή (Παπαγεωργίου - Τζουμερκιώτης) και το τμήμα του Καβαλάρη. Στις 31 το πρωί επεχείρησαν κατά της Νεράιδας. Μα τα γεγονότα εξελίχθησαν ραγδαία. Οι Ζερβικοί έφυγαν προτροπάδην απ' το Βουργαρέλι.
Ένδεκα μέρες κράτησαν το μέτωπο Βουργαρέλι - Λειψώ - Τετράκωμο οι Ζερβικοί, για να μην περάσουν οι Γερμανοί και κάψουν τα χωριά. Την 12η μέρα οι Γερμανοί γύρισαν στην Αρτα με 160 αυτοκίνητα. Αλλά την επομένη μέρα, Κυριακή 30 Οκτωβρίου 1943 ξημερώματα, ξαναγύρισαν άλλοι τόσοι Γερμανοί της Μεραρχίας Εντελβάϊς. Ξεκούραστοι πέρασαν τις γραμμές, χωρίς κανείς να τους αντιληφθεί, γιατί οι αντάρτες μετά τους πανηγυρισμούς, σκόρπισαν στους λόγγους, για να μαζέψουν τις οικογένειες και τα υπάρχοντα τους, όπου τα είχαν κρύψει, για να τα προφυλάξουν από τους Γερμανούς. Έτσι αιφνιδιάστηκε ο ΕΔΕΣ, και πέρασαν οι Γερμανοί, ύστερα από 12 μέρες κατά μέτωπο επιτυχή αγώνα.
Και μάλιστα δεν ειδοποίησαν το χωριό ότι τους κυνηγούσαν οι Γερμανοί, αλλά τους έλεγαν ότι έρχονται οι ΕΑΜίτες. Αυτό είχε συνέπεια να χαθούν όλα τα υπάρχοντα των χωρικών γιατί δεν έφυγαν. Μα οι Ζερβικοί δεν ενδιαφέρονταν γι' αυτό. Κρατούσαν μυστικότητα για να μην πάρουμε μυρουδιά ημείς το πλησίασμα των Γερμανών, πίστεψαν απλοϊκά ότι θα μας αιφνιδίαζαν και θα μας τσάκιζαν οι Γερμανοί.
Άλλη μια ομολογία του Άρη, για τον διμέτωπο του Ζέρβα.
Εδώ ο Άρης διαψεύδει τον εαυτόν του. Ενώ ξεκινώντας για την Ηπειρο κατηγορεί τον Ζέρβα ότι συνεργάζεται με τους Γερμανούς, εδώ ομολογεί ότι οι Γερμανοί κυνηγούν τους Ζερβικούς.
Στις 31-10-43 το προγεφύρωμα Μεσούντος - Τετρακώμου δεν είχε γίνει, έτσι πέρασε απ' εκεί μια φάλαγγα Γερμανών. Κατέβηκαν χαμηλά στο ρέμα του Αχελώου (Δ. Όχθη) και βγήκανε στη Λαφίνα. Σύγχρονα φτάσαν στα Θεοδώριανα και κυνηγώντας τους Ζερβικούς βγήκαν στον Προφήτη Ηλία. Ένα τμήμα Ζερβικών προς το οποίον είχαν εμπλακεί οι δικοί μας εν τη προσπάθεια των προς την Νεράϊδα και Προφήτη Ηλία, συνεπτύχθη.
Και εδώ ομολογείται από τον Άρη η σύγχρονη επίθεση Γερμανών και Ελασιτών ενάντια των τμημάτων του ΕΔΕΣ.
Ο Ζέρβας ο ίδιος ήτανε στη Νεράιδα κι' όλοι μαζί, μεταγωγικά, στρατός κλπ. περί τους 300, δια της ράχης Νεράιδας ριχτήκανε στο δρόμο Θεοδωριάνων - Μελισσουργών δια «Αυτί» αλλά βορείως «Αυτί» προς Μελισσουργούς.
Οι δικοί μας ξαφνιάστηκαν και τάχασαν. Ο Λευτέρης επέμεινε μα ο Τζουμερκιώτης και Παπαγεωργίου δεν άκουσαν. Μία δύναμις πεντήκοντα (50) καλών ανδρών αν ριχνόταν μπροστά και τους έριχνε κάμποσες τουφεκιές θα τους σκόρπιζε όλους και θα πιάνανε όποιον ήθελαν. Ο Ζέρβας ο ίδιος όταν βγήκε στη Νεράιδα είπε: Τώρα σίγουρα πάμε για αιχμάλωτοι των ΕΑΜιτών. Το μεσημέρι της 31ης γινόταν αυτά. Τα πληροφορηθήκαμε στη Νεράιδα.
Όπως και στις σελίδες του βιβλίου "Φενάκη και Σβάστικα" εξιστορείται στο Κεφάλαιο "Η μάχη της Νεράιδας" ο στρατηγός Ζέρβας, δεν είχε μαζί του 300, αλλά μόνο την νεοσύστατη Ομάδα Κρούσεως Γενικού Αρχηγείου που αποτελείτο από 6 αξιωματικούς, στη θέα των οποίων τα τμήματα του Τζουμεριώτη, του Αευτέρη Τζαβέλα, και Παπαγεωργίου, τράπηκαν σε φυγή! Οι υπόλοιποι 293 ήσαν ημιονηγοί, αιχμάλωτοι Ιταλοί και Γυναικόπαιδα, που ακολουθώντας τον Αρχηγό, προσπαθούσαν να σωθούν από τους Ελασίτες και τους Γερμανούς.
Οι ατέλειωτες συζητήσεις αφ' ενός με τον Βασίλη - Πίσπιρη κι' η ανάγκη να είναι σ' αυτές ο Αρέθας, για να ξέρη τη γενική κατάστασταση, μας καθυστέρησε. Ούτε εγώ ούτε ο Αρέθας βρισκόμαστε όπως ως τότε στις πρώτες γραμμές κι' έτσι έγινε ότι έγινε.
Η I Μεραρχία μας ζητούσε τότε ακριβώς ενισχύσεις γιατί πιεζότανε όλο και ισχυρότερα απ' τους απ' την Καλαμπάκα κινηθέντας Γερμανούς. Αποφασίσαμε: Να αμυνθούν και να κτυπήσουν απ' τα πλευρά τις δύο φάλαγγες των Γερμανών μέσα στο στενό Νεράιδας -Μεσοχώρας και να συμπτυχθούν τη νύχτα (έναρξη από ώρα 18.30) ως εξής: τα μεν δεξιά ευρισκόμενα (Λευτέρης - Τζαβέλλας και Σχολή, Τζουμερκιώτης - Παπαγεωργίου), προς Μουτσάραν - Καμνάϊ -Βετερνίκο. Συνάντηση με τμήματα 1ης Μεραρχίας. Δράση υπό τας διαταγάς της. Σύμπτυξη μαζί της μέχρι Στουρναρέϊκα. Απ' εκεί νάρθουν να μας συναντήσουν (δια Παληοκαρυάς) στη γραμμή Βαλκάνο - Καλή Κώμη κλπ. Τα δε του Κέντρου, όπως υποθέσαμε, (Καβαλάρης), προς Μεσοχώραν με ώραν ενάρξεως συμπτύξεως την ιδίαν.
| Γεωγραφική άποψη τμήματος της περιοχής συγκρούσεων. Κάντε κλικ επάνω να μεγαλώσει. |
Αποφάσισαν να κτυπήσουν τους Γερμανούς! Αλλά δεν το πράξανε! Έτσι οι Γερμανοί έμειναν ανενόχλητοι στις μάχες τους κατά του ΕΔΕΣ.
Κατά τις 14.30' ανέβηκα με τον Αρέθα στα δυτικά της Μεσοχώρας υψώματα. Παρατηρήσαμε ότι εκεί μέσα μπορούσαμε, χωρίς πολλές θυσίες, να τους κρατήσουμε και μια και δυό μέρες και να τους επιφέρουμε μεγάλες απώλειες και σε υλικά και σε άνδρες. Αλλάξαμε την προηγούμενη διαταγή κατά τι. Διατάσσουμε να πιαστούν γερά τ' αριστερά και δεξιά του Αχελώου (Ν.Β.) υψώματα μεταξύ γέφυρας «Τριστάτου» και Μεσοχώρας (αριστερά Καβαλάρη και Λευτέρη - Τζαβέλλα, δεξιά Σχολή Τζουμερκιώτης - Παπαγεωργίου) και να τους χτυπήσουμε τη νύχτα και την άλλη μέρα, ανάλογα με το πότε θα κινούτανε αυτοί. Καλύτερην απ' αυτήν ενίσχυση προς την 1ην Μεραρχίαν δεν μπορούσε, κατά την γνώμη μας, να γίνει. Δώσαμε τη διαταγή σ' έναν έφιππο σύνδεσμο να την επιδώσει καλπάζοντας. Βρήκε στο δρόμο τον Καβαλάρη νάρχεται με το τμήμα του. Τι είχε συμβή; Τα τμήματα από δική τους «πρωτοβουλία» είχανε αρχίσει τη σύμπτυξη στις 15 μ.μ. Το κέντρο το είχανε ακάλυπτο και τη γέφυρα του «Τριστάτου» την πήρανε οι Γερμανοί απ' τις 16.30.
Επί τέλους! Πήραν απόφαση να κτυπήσουν τους Γερμανούς. Βγάλανε μια διαταγή, πλην όμως και η διαταγή αυτή έμεινε ανεκτέλεστη γιατί τα τμήματα του ΕΛΑΣ, με πρωτοβουλία τους είχαν αποχωρήσει και οι Γερμανοί είχαν επιτύχει το σκοπό τους καταλαμβάνοντας την γέφυρα του Τρίστρατου.
Κατά συνέπεια, τα δεξιά τμήματα δεν μπορούσαμε να τα ειδοποιήσουμε. Τάξαμε μόνο τα τμήματα Καβαλάρη στο γεφύρι Μεσοχώρα με την εντολή να τους κρατήσει, πράγμα ευκολώτατο, έστω και μισή μέρα για να αργοπορήσει αυτή η φάλαγγα, να κατέβει προς Περτούλι και να χτυπήσει εκ νώτων τα τμήματα της 1ης Μεραρχίας, αλλά και για να δώσει καιρό σε μας να μην αφήσουμε ούτε μια οκά πράγμα, και στους χωρικούς να κρύψουν τα περισσότερα απ' τα υπάρχοντα τους. Κατά τις 23.30', τη νύχτα της 31/10 προς την 1/11, ήρθαμε για τελευταία φορά σ' επαφή τηλεφωνικώς με το Παχτούρι. Είχανε αφήσει εκεί έναν αντάρτη. Τον ρωτήσαμε αν ήτανε εκεί ο Λευτέρης -Τζαβέλας - Παπαγεωργίου - Τζουμερκιώτης. Μας πληροφόρησε πως ήτανε δύο ώρες μακρυά προ μιας ώρας. Τον διατάξαμε να τους βρει οπωσδήποτε και να τους μεταβιβάσει εντολή μας να γυρίσουν πίσω και να προσβάλλουν απ' τα νώτα και τα πλευρά (από δεξιά υψώματα) τους Γερμανούς, όταν θα ενεπλέκοντο σε μάχη με τα τμήματα του Καβαλάρη. Δεν έγινε τίποτε. Ούτε και μέχρι της στιγμής κατορθώσαμε να μάθουμε αν έφτασε σ' αυτούς η εντολή μας αυτή. Ίσως κάποτε το μάθουμε όταν σμίξουμε όλοι μαζί.
Έδωσαν εντολή σ' έναν ανώνυμο αντάρτη να βρει το Λευτέρη, τον Τζαβέλα, τον Παπαγεωργίου και τον Τζουμερκιώτη, με την διαταγή να γυρίσουν πίσω στις θέσεις τους που είχαν εγκαταλείψει και να προσβάλλουν τους Γερμανούς. Αλλά και αυτή η διαταγή έμεινε ανεκτέλεστη γιατί όπως φαίνεται και από την έκθεση, ούτε αυτή την φορά κτυπήθηκαν οι Γερμανοί.
Τη νύχτα διώξαμε τον Βασίλη, τους Άγγλους, τους γιατρούς κλπ. του Ζέρβα - και εκατοντάδες πολιτών Ζερβικών - ΕΑΜιτών και άλλους, όπως και κάμποσους Ιταλούς. Διώξαμε τα υλικά κλπ. Εγώ κι ο Αρέθας κάναμε παρατηρητήριο στα άνωθεν της Μεσοχώρας και αριστερά (Νοτίως) της θέσεως της ενέδρας μας εναντίον των Γερμανών, 500 μέτρα πιο μακρυά.
Στις 6.45' άρχισε η μάχη. Κράτησε ως τις 10.30' της 1-11-43. Μπορούσε να κρατήσει και περισσότερο αν δεν γινότανε σωρεία λαθών. Οι Γερμανοί είχανε σημαντικώτατες απώλειες.
Για την μάχη αυτή, την μοναδική, υπάρχουν μάρτυρες. Ηπειρώτες, ο Ρωμοσιός και ο Βασιλάκης, αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού που βρίσκονταν στην περιοχή και ομολογούν πως μόνο μερικές απομακρυσμένες ντουφεκιές έπεσαν κατά των Γερμανών.
Όπως είχαμε κι εμείς 11 νεκρούς. Δεν θα τους είχαμε αν δεν γινόταν η σύμπτυξη ακανόνιστα.
Άλλη μια άτακτη φυγή μπροστά στον εχθρό, ομολογείται από τον Άρη.
Ωστόσο, ο σκοπός μας πέτυχε. Την άλλη μέρα οι Γερμανοί κατέβηκαν προς το Περτούλι. Αν δεν είχανε αυτήν την καθυστέρηση θα κάνανε μεγάλες ζημιές στα τμήματα της 1ης Μεραρχίας γιατί δεν θα είχανε επιτύχει τη σύμπτυξη τους και θα κλεινόντανε ανάμεσα στις δύο φάλαγγες. Ένα τμήμα, το μεγαλύτερο του Καβαλάρη, συνεπτύχθη προς το Βαθύρεμα κλπ. Το άλλο - περί τους 40 - προς την κατεύθυνση που καθώριζεν η διαταγή Βαλκάνο.
Με το χρώμα αυτό των γραμμάτων είναι οι σημειώσεις του Κώστα Ιωάννου
==============================================
ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ...ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΤΑ ΒΓΑΛΟΥΜΕ ΠΕΡΑ
