ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗΣ - H ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΣΧΕΤΟΙ ΜΕΡΟΣ 2ον

 

 ΖΩΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ

Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή γεννήθηκε το 1873, στις 13 Σεπτεμβρίου, στο Βερολίνο, από τον Στέφανο Καραθεοδωρή, γεννημένο στην Κωνσταντινούπολη, και την Δέσποινα Καραθεοδωρή του γένους Πετροκόκκινου, οικογένειας της Χίου.

Ο Στέφανος, ο πατέρας, εκτελούσε χρέη διπλωμάτη στην Γερμανία, με έδρα το Βερολίνο, εκπροσωπώντας την Τουρκική Κυβέρνηση (τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία), η οποία σημειωτέον, τον καιρό εκείνο πληρωνε για την Διεθνή της εκπροσώπηση τις υπηρεσίες επιφανών και ονομαστών Ελλήνων, αντιλαμβανόμενη τα μειονεκτήματα που θα είχε αν εκπροσωπούνταν από Τούρκους αντιπροσώπους.

Λίγο μετά την γέννηση του Κωνσταντίνου, ο πατέρας του διετάχθη από τον Σουλτάνο της Κωνσταντινούπολης να μεταβεί στις Βρυξέλλες, όπου αποσπασμένος θα συνέχιζε το διπλωματικό του έργο.

 Έτσι το 1875 ανέλαβε καθήκοντα πρέσβη της Τουρκίας στο Βέλγιο. Τότε ήταν που ο μικρός, μόλις 2 3 ετών, Κωνσταντίνος άρχισε να βλέπει τη ζωή, εξασκούμενος τόσο στα Ελληνικά (ο πατέρας του δεν επέτρεπε να μιλάνε άλλη γλώσσα μέσα στο σπίτι, στις με ταξύ τους συνομιλίες), όσο και στα Τουρκικά και τα Γαλλικά. Μια ανάγκη που πήγαζε τόσο από την εθνική του κληρονομιά, όσο και από τις επαγγελματικές ανά γκες του πατέρα του, του διπλωματικού τους κύκλου και της εγκατάστασής τους στις Βρυξέλλες.

Βέβαια, τα χρόνια εκείνα, το να είναι κάποιος γιος διπλωμάτη, σήμαινε ότι πρέπει να έχει ισχυρή προστασία και ειδικά όταν είναι ένα παιδί 3 ετών. Ο Στέφανος Καραθεοδωρή, δεν ήταν ένας τυχαίος άνθρωπος: εκπροσωπούσε μια αυτοκρατορία, την Οθωμανική. Έτσι φρόντιζε να έχει απόλυτο έλεγχο της οικογένειας του, μια που οι διεθνείς ίντριγκες και τα συμφέροντα παίζονταν ασταμάτητα γύρω τους, τόσο γύρω από το πρόσωπο του Πρέσβη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όσο και της οικογένειάς του.

Έτσι ήταν υποχρεωμένος να ελέγχει όσο καλύτερα γίνεται το περιβάλλον του. Ο Κωνσταντίνος έζησε σ' έναν χώρο όπου ότι και αν λέγονταν, έπρεπε να είναι σωστά τοποθετημένο. Έναν χώρο όπου και ο ίδιος, αν και ήταν σε μικρή ηλικία, αποτελούσε φυσική συνέχεια του Πρέσβη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Στέφανου Καραθεοδωρή.

Έτσι, δεν δέχθηκε παιδεία μόνον πάνω στις γλώσσες (κυρίως Ελληνικά Τουρκικά — Γαλλικά), αλλά και πάνω στην διπλωματία και μάλιστα από πολύ μικρή ηλικία. Και εδώ που τα λέμε, δεν ήταν καθόλου λίγο ή ευκαταφρόνητο, τότε, στο 1875, να είναι ένα παιδί, γιος του Πρέσβη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις Βρυξέλλες. Σήμαινε ειδικό σχολείο, ειδικές συνθήκες ασφάλειας, δάσκαλοι υψηλού επιπέδου, δείπνα με βασιλείς και πρέσβεις άλλων χωρών, και κάθε τι άλλο συνυφασμένο με το διπλωματικό επάγγελμα και τις υποχρεώσεις του πατέρα του, ο οποίος, συν τοις άλλοις, ήταν και Έλληνας.

τι σήμαινε αυτό; Απλούστατα: το σπίτι της οικογένειας Καραθεοδωρή ήταν κάτι σαν επιστημονικό— καλλιτεχνικό κέντρο των Βρυξελλών, σημείο αναφοράς για πολύ σοβαρές συναντήσεις εκατοντάδων εκπροσώπων της διπλωματίας, της επιστήμης, των τεχνών και των γραμμάτων.

Εάν αφήσουμε ελεύθερη τη φαντασία μας θα μπορούσαμε αρκετά εύκολα να αντιληφθούμε, ότι από ένα τέτοιο περιβάλλον, ένας Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, θα μπορούσε να πάρει πατήματα και αγωγή, για πάρα πολύ σπουδαίο μέλλον. Συνθήκες άριστες για το σμίλευμα ενός χαρακτήρα δυναμικού, με μεγάλες γνώσεις, τόσο γενικές όσο και επιστημονικές.

Όμως το 1879, ο Κωνσταντίνος και η αδερφή του Ιουλία, χάνουν την μητέρα τους. Από τότε την ευθύνη τους και την ανατροφή τους ανέλαβε η γιαγιά τους η Ευθαλία Πετροκόκκινου, πεθερά του Στέφανου Καραθεοδωρή.

Το 1881 ο Κωνσταντίνος, σε ηλικία 8 ετών, εγγράφεται σε ιδιωτικό σχολείο, το Βάντερστοκ (Vanderstock) όπου φοιτά για δυο χρόνια, όμως η κλονισμένη υγεία του πατέρα τους, τους φέρνει το 1883 στην Γαλλική και Ιταλική Ριβιέρα, όπου χρειάστηκε να μείνουν για δύο ολόκληρα χρόνια.

Εκεί τα δυο παιδιά γνωρίζουν και την ιταλική γλώσσα. Το 1886 επέστρεψαν στις Βρυξέλλες όπου ο Κωνσταντίνος γράφτηκε στο Γυμνάσιο και τότε ανακάλυψε την μεγάλη του κλίση: τα Μαθηματικά. Έναν κόσμο όπου ο Κωνσταντίνος ανακάλυπτε τις ουσίες της ζωής, έναν κόσμο για λίγους.

Την ίδια χρονιά, το φθινόπωρο, έγινε η εγγραφή του σε άλλο Γυμνάσιο των Βρυξελλών, το Ατενέ Ρουαγιάλ ντ' Ιξέλ (Athenee Royal d' lxelles) όπου και συνέχισε την βασική του μόρφωση μέχρι το 1991, οπότε και αποφοίτησε.

Κατά την διάρκεια της φοίτησής του στο Ατενέ Ρουαγιάλ ντ' Ιξέλ γνωρίστηκε ιδιαίτερα με έναν από τους καθηγητές μαθηματικών, τον καθηγητή Angenot, ο οποίος εκτίμησε ιδιαίτερα την κλίση του Κωνσταντίνου στα μαθηματικά, και του έδειξε μια απεριόριστη συμπαράσταση στην εξέλιξή του στον κλάδο.

Στα δυο τελευταία χρόνια της φοίτησης του, ο Αηgenot έγινε η αιτία να κερδίσει ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, όλα τα βραβεία των μαθηματικών, σε διαγωνισμούς της εποχής, μικρούς και μεγάλους, που διοργανώνονταν για μαθητές με κλίση στα μαθηματικά. Στους διαγωνισμούς των 'Κονκούρ Ζενερό' (Concours Generaux) του 1890 και 1891 κατέκτησε τα πρώτα βραβεία, ενώ χαρακτηριστικό της δυσκολίας των διαγωνισμών αυτών ήταν ότι το 1891 δόθηκε μόνο ένα βραβείο (δεν υπήρχε επιβράβευση δεύτερου ή τρίτου νικητή) το οποίο και κατέκτησε ο Κωνσταντίνος, ως μοναδικός νικητής, ως ανίκητος των μαθηματικών διαγωνισμών.

Ο Angenot γεμάτος περηφάνια για τον μαθητή του, τον σύστησε στους άλλους μαθηματικούς εξαίροντας τον χαρακτήρα του, τις γνώσεις του, και όχι μόνον στα μαθηματικά και την σταθερότητά του.

Σε μια από αυτές τις συναντήσεις του προτάθηκε, ως ιδιαίτερα καλή επιλογή για το μέλλον του, η εγγραφή του στην Στρατιωτική Σχολή των Βρυξελλών, γνωστής ως 'Ecole Militaire de Belgique', σε ένα ιδιαίτερο τμήμα αλλοδαπών σπουδαστών στο κλάδο μηχανικών, όπως και τελικά έπραξε στα τέλη του 1891 σε ηλικία 18 ετών.

Εκεί, στην Σχολή Μηχανικών, βρήκε πραγματικά τον κόσμο που έψαχνε: Τον συνδυασμό των κατασκευών έργων και μαθηματικών.

Δεν υπήρχε ημέρα και ώρα που να μην απολάμβανε με τον τρόπο του τα γνωστικά πεδία. Δεν υπήρχε στιγμή που να μην έχει ένα βιβλίο ανοιχτό, είτε των σπουδών του, είτε άλλων συνυφασμένων κλάδων.

Σ' αυτές του τις μελέτες βοηθήθηκε τα μέγιστα, τόσο από την βιβλιοθήκη της Σχολής, όσο και από την πραγματικά εκτεταμένη και πλούσια πατρική του βιβλιοθήκη.

Τότε κατάφερε και συνέδεσε άριστα τα μαθηματικά, την φυσική και την κατασκευή μικρών και μεγάλων έργων, με ιδιαίτερη εμβάθυνση στην στατικότητα των κτηρίων και των δημόσιων έργων.

οι χρονιές μεταξύ 1891 και 1895 ήταν καθοριστικές και για την σταδιοδρομία του και για τα θέματα που τον γέμιζαν σαν άνθρωπο. Αποφοιτά με τον βαθμό του Ανθυπολοχαγού του Βελγικού στρατού, το 1895, που τον διατηρεί για 24 μόνον ώρες, μια που ως αλλοδαπός, δεν δικαιούνταν να είναι αξιωματικός στον Βελγικό στρατό. Διατηρεί όμως το πτυχίο του Πολιτικού Μηχανικού.

Την ίδια χρονιά, ο θείος του Αλέξανδρος Καραθεοδωρής, ο οποίος κατοικούσε στην Νήσο Κρήτη και ήταν Γενικός Διοικητής του νησιού, τον κάλεσε να πάει κοντά του. Ο Κωνσταντίνος τον επισκέφτηκε στα Χανιά, όπου ο Αλέξανδρος διέμενε με την οικογένειά του, και εκεί είχε την ευκαιρία να γνωριστεί με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, με τον οποίο διατήρησε μια ζεστή και μακροχρόνια φιλία.

Λίγους μήνες αργότερα φεύγει για την Μυτιλήνη όπου επισκέπτεται τον εξάδελφό του Ιάκωβο Αριστάρχη, όπου ο Ιάκωβος, ως μηχανικός, είχε αναλάβει έργα οδοποιίας, κλάδος που ενδιέφερε πάρα πολύ τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή. Είχε μόλις αρχίσει την έρευνα ΤΟΙ), Παν(Ι) σΤΟV Κλάδο 7TOl)

του, πάνω στον κλάδο που είχε σπουδάσει. Δεν γνώριζε όμως ακόμη, ότι ενώ το πνεύμα του το είχε κλέψει η μηχανική και οι κατασκευές, την ψυχή του κυβερνούσαν τα μαθηματικά.

Ξεκίνησε την επαγγελματική του ενασχόληση, αναλαμβάνοντας την διάνοιξη των δρόμων της διπλανής Σάμου, όμως ο Ελληνικό-τουρκικός πόλεμος το 1897 σταματά το έργο και ο Κωνσταντίνος βρίσκεται στην Αθήνα.

Για λίγο καιρό η ζωή του είχε γεμίσει με ταξίδια. Την μια βρίσκονταν στο Παρίσι, την επόμενη στο Λονδίνο, κατόπιν επιστροφή στο Παρίσι και μετά στην Αίγυπτο, στις κατασκευές των μεγάλων φραγμάτων του Ασουάν και του Ασιούτ, κατά μήκος του Νείλου ποταμού, σε θέσεις βοηθού μηχανικού. Κάθε μέρα που περνούσε ήταν μια ημέρα λιγότερη στο χώρο των Πολιτικών Μηχανικών. Μέσα του έκαιγε η φλόγα της καθαρής Μαθηματικής Επιστήμης, ένας μόνιμος και άσβεστος πόθος να διεισδύσει ακόμα περισσότερο στην γλώσσα και στον κόσμο των μαθηματικών, που για τον ίδιο ήταν γλώσσα των μυστικών της δημιουργίας του σύμπαντος, η αρχή και το τέλος της ύπαρξής του.

Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, δεν ήταν απλά ένας μαθηματικός. Στα μαθηματικά είχε βρει απαντήσεις, όχι απλά αριθμούς και σχήματα. Στον κόσμο των αριθμών είχε βρει όλα αυτά που δεν βλέπει ένα κοινό μάτι, τα πολύ μικρά, τα πολύ μεγάλα, τα πολύ κοντινά και τα πολύ απομεμακρυσμένα. 'Όλα αυτά που διέπουν τη ζωή μας, αλλά δεν το γνωρίζουμε. Κι' αυτοί ήταν οι λόγοι που ο Αϊνστάιν, αυτός ο μαθηματικός κολοσσός του 20^0υ αιώνα, επιζητούσε τις γνώσεις του Έλληνα Καραθεοδωρή.

Ακόμη και τώρα που γράφω αυτές τις γραμμές, δεν έχω κατανοήσει σε βάθος τι ήταν αυτό που επιζητούσε ένας Αϊνστάιν από τον Καραθεοδωρή και ίσως να μην το κατανοήσω πλήρως ποτέ. Δεν παίζει όμως κανένα ρόλο. Ίσα-ίσα, που όσο περισσότερο μακριά μας μένει η αιτία και η ανάγκη που ο Αϊνστάιν συμβουλεύονταν τον Καραθεοδωρή, τόσο πιο ψηλά πρέπει να στέκει στα μάτια μας και στο πνεύμα μας. Ο Αϊνστάιν εύρισκε στον Καραθεοδωρή απαντήσεις και λύσεις περί σοβαρότατων προβληματισμών του, και αυτό είναι το ζητούμενο.

Ο δάσκαλος και μέντορας του Αϊνστάιν δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι άτομο άγνωστο για τους Έλληνες. Πρέπει σύντομα, πολύ σύντομα ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή να αποτελεί έναν φάρο, τόσο για τους Έλληνες καθηγητές και εκπαιδευτικούς, όσο και για τους υπόλοιπους Έλληνες, ανεξαρτήτως ηλικίας και επαγγέλματος.

Ο αείμνηστος καθηγητής Θ. Βαρόπουλος γράφει χαρακτηριστικά για τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή:

'Προ της επανόδου του εις Γερμανίαν, δια να αναλάβη καθήκοντα καθηγητού εν Μονάχω, ότε εξεδήλωσε την απόφασιν του να απομακρυνθή από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, κατεβάλλετο ποια τις προσπάθεια, ίνα μεταπεισθή και παραμείνη ενταύθα. Ισχυρίζετο τότε ότι εις την Ελλάδα δεν ήτο δυνατόν να εργάζεται τόσον καρποφόρος αποτελεσματικός, όταν δε ελέχθη ότι είχε ήδη προσφέρει εξαιρετικάς υπηρεσίας εις την επιστήμην δια των σημαντικών και μεγάλης αξίας εργασιών του, ο Καραθεοδωρής απήντησε Άί εργασίαι της αυταί δεν πρόκειται να ζήσουν πλέον των 15 — 25 ετών, δεν είνε εργασίαι ως του Abel ή του Πυθαγόρου

'Σαφές δείγμα της υπερβολικής μετριοφροσύνης του και η οποία πρέπει να χρησιμεύση ως πρότυπον παράδειγμα δια την σπουδάζουσαν νεολαίαν. Παρά ταύτα, αναφέρω την εξής εισαγωγήν εις μίαν κριτικήν ενός συγγράματος Έλληνος μαθηματικού υπό του καθηγητού του πανεπιστημίου του McGill (Canada) κ. Williams, 'πας Έλλην μαθηματικός δεν είνε ούτε Ευκλείδης ούτε Καραθεοδωρή', ο συγγραφεύς παρουσίασεν έργον αξιόλογον, επεξειργασμένον με πολλήν προσοχήν, αλλ' είνε η έκφρασις του περί Καραθεοδωρή χαρακτηριστική της διεθνούς φήμης και της γνώμης περί του αειμνήστου Καραθεοδωρή

ΑΙΓΥΠΤΟΣ (1898) ΜΕΡΟΣ 3ον

ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗΣ - H ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΣΧΕΤΟΙ